niedziela, 20 czerwca 2021

„Pomosty” bągardzkie

„Pomosty” bągardzkie to rozpowszechnione określenie na: drewniano-ziemne starożytne drogi, których tylko nieznaczna część  - w miejscu przejścia przez rzekę - była pomostem (a raczej mostem). 

Lokalizacja „pomostów”: na granicy między województwami pomorskim i warmińsko-mazurskim. „Pomost I” (Mokajny) znajduje się na gruntach dzisiejszych wsi Nowiec, gm. Dzierzgoń, woj. pomorskie i Mokajny, gm. Rychliki, woj. warmińsko-mazurskie. „Pomost II” (Bągart) został wybudowany 2,5 km na północ od „pomostu I”, na łąkach Bągartu, gm. Dzierzgoń, woj. pomorskie i Świętego Gaju gm. Rychliki, woj. warmińsko-mazurskie. 

Zdjęcie: Dolina rzeki Dzierzgoń, na trasie za Bągartem. 

Oba „pomosty” zbudowano w poprzek doliny rzeki Dzierzgoń, a odkryte zostały w 1896 r. przez niemieckiego paleobotanika i archeologa, ówczesnego dyrektora Westpreussisches Provinzial-Museum w Gdańsku, profesora Hugo Conwentza. Prowadząc prace archeologiczne na tym terenie, dowiedział się od okolicznej ludności, że podczas przeprowadzania prac melioracyjnych zostały znalezione drewniane kłody. Przeprowadzając badania najpierw odkrytego „pomostu II”, H. Conwentz dowiedział się o istnieniu innej, podobnej drogi na łąkach położonych 2,5 km na południe od Bągartu, między wsiami Nowiec i Mokajny. Okazało się, że również tutaj zbudowano kiedyś przejście przez dolinę Dzierzgoni. Z uwagi na to, że naukowiec uważał tę drogę za starszą od odkrytej wcześniej, została ona nazwana „pomostem I”. Nie przypisywał on budowy omawianych obiektów Rzymianom, co w XIX w. było powszechne, ale na podstawie analizy rzymskich źródeł pisanych uważał, że wybudowali je Germanie, najprawdopodobniej Goci. „Pomosty” mogły być częścią szlaku bursztynowego, który istniał prawdopodobnie już w okresie halsztackim. Uważał za bardzo prawdopodobne że drogi zostały wybudowane na początku n.e. w związku z kontaktami handlowymi między obszarami położonymi w rejonie delty Wisły i bursztynodajnym wybrzeżem Sambii. Wybudowano je w celu skrócenia drogi wzdłuż mokradeł doliny Dzierzgoni. A jeszcze we wczesnym średniowieczu mogły mieć duże znaczenie, ponieważ leżały na końcu drogi prowadzącej z Bagdadu.

H. Conwentz uważał, że „pomost I” jest starszy, ponieważ  zalegał głębiej w torfie niż „pomost II” i znajdował dalej od południowego krańca Drużna. Jezioro to było kiedyś częścią zatoki morskiej i znajdowało się znacznie bliżej dzisiejszej wsi Bągart niż obecnie, „pomost I” musiał więc zostać wybudowany wtedy, gdy miało ono większy zasięg, czyli wcześniej niż droga położona 3 km na północ. Podczas badań archeologicznych  „pomostu II”, odkryto odgałęzienie „pomostu” lub być może boczny „pomost”, który miał chronić główną drogę przed zniszczeniem podczas wylewów rzeki, oraz że powstał prawdopodobnie w IV w. p.n.e. i był nadbudowywany od początku okresu wpływów rzymskich.

Dzięki badaniom H. Conwentza wiedziano, że „pomost II” był nadbudowywany, a prawie 100 lat później podczas powtórnych badań archeologicznych stwierdzono, że droga była odnawiana jeszcze w końcu XI w. Natomiast w 1996 r., w pobliżu „pomostu I”, natrafiono na skupisko gałęzi i okorowanych pni, ułożonych w poprzek doliny. Prawdopodobnie była to ścieżka, zbudowana w końcu neolitu lub na początku epoki brązu, na co wskazuje datowanie radiowęglowe jednego z elementów. 

Nawierzchnie „pomostu I” zbudowano niemal w całości z dużych oraz średniej wielkości dębowych dranic. Część z nich wykonano z drewna doskonałej jakości, bo z pni ponad 200-letnich dębów. Wyniki datowania próbek drewna mogą wskazywać na długotrwałe funkcjonowanie drogi i nadbudowanie obiektu. Na podstawie próbek nawierzchni „pomostu I”, przyjmuje się, że droga została wybudowana około 1000 r. p.n.e.

„Pomost II”: miejscami teren musiał był bardzo grząski, ponieważ przed zbudowaniem drogi układano faszynę, czyli "wiązki wikliny lub młodych pędów drzew, z niemieckiego: wiązka chrustu" (za PWN). Aby zapewnić odpowiednią wysokość nawierzchni w stosunku do otaczającego terenu i ochrony przed zalewaniem drogi podczas wylewów rzeki, układano następne warstwy, wykorzystując elementy ze starszej drogi. Gdy w wyniku intensywnego użytkowania drogi, jej nawierzchnia zużywała się lub uszkadzała wtedy przy naprawach i nadbudowie również wykorzystywano elementy z rozebranych poziomów. Nie jest więc wykluczone, że były one wykonane wcześniej niż „pomost II”. Wielokrotne używanie elementów ze zniszczonych obiektów, może świadczyć o krótkim okresie użytkowania jednej nawierzchni, co było związane z szybkim jej niszczeniem spowodowanym m.in. intensywnym ruchem kołowym oraz z zapadaniem się drogi. A z określenia wieku próbek wynikało, że „pomost II” należy łączyć z fazą młodszego okresu przedrzymskiego, z okresem wpływów rzymskich, a może nawet z okresem wędrówek ludów.

Dla wnikliwszej analizy odsyłam do publikacji z której powstała ta notatka: Jolanta Sadowska-Topór (1999). Starożytne drogi w dolinie rzeki Dzierzgoń w świetle badań archeologicznych. Warszawa: Instytut Archeologii i Etnologii PAN.

poniedziałek, 21 maja 2018

Faktoria Handlowa w Pruszczu Gdańskim

Od II wieku przed naszą erą do połowy V wieku naszej ery, istniał u ujścia Wisły ważny ośrodek handlowy z centrum na terenie dzisiejszego Pruszcza Gdańskiego. Tutaj spotykały się gałęzie szlaku bursztynowego łączącego tereny północne z cesarstwem Rzymskim. Główny Szlak Bursztynowy przebiegał przez prowincje naddunajskie i docierał do południowego wybrzeża Bałtyku. W tym czasie istniał również szlak morski łączący Pomorze z zachodnimi prowincjami Cesarstwa, a także szlak południowo-wschodni biegnący znad Bałtyku ku północnym wybrzeżom Morza Czarnego. Ekspedycje kupieckie przemierzające Szlak Bursztynowy na Pomorzu, mogły zatrzymać się w Faktorii Handlowej. To ekonomiczne i kulturalne centrum skupiska osadniczego, stanowiło punkt spotkań na szlaku handlowym. Takie miejsca były otaczane palisadą lub innymi obronnymi umocnieniami w celu zapewnienia bezpieczeństwa mieszkańcom, kupcom jak i cennym towarom. W starożytności osady handlowe spełniały bardzo różne funkcje. Były to miejsca: wymiany handlowej, spotkań społecznych, wymiany myśli i doświadczeń z przybyszami z innych części Europy.

Bogactwo znalezisk archeologicznych i ich wkład w rozwój wiedzy o dziejach Pomorza, zainspirowało powstanie rekonstrukcji osady handlowej zwanej Faktorią w Pruszczu Gdańskim. Obecnie osada handlowa z okresu wpływów rzymskich, to nowoczesne centrum wystawienniczo-edukacyjne. Prezentowane są tutaj zabytki archeologiczne (Chata Wodza) odkryte na terenie miasta Pruszcza Gdańskiego. Eksponaty pochodzą ze zbiorów Muzeum Archeologicznego i Muzeum Bursztynu w Gdańsku. Wystawa nosi tytuł Magia Bursztynowego Szlaku – Skarby z Pruszcza Gdańskiego.

Chata - niezwykle interesujący obiekt.

Konstrukcja chaty, to tak jakby przenieść się w czasie o niemal 2000 lat.

Jedno z dwóch wejść do Chaty Bursztyniarza. Zaraz przy wejściu zobaczyć można narzędzia bursztyniarza: tokarkę, noże, pilniki, krzemienne ostrza, kamienna płytę do wygładzania, świder do wiercenia otworów, filc i skórę z jelenia do końcowego wygładzania. Po lewej stronie znajduje się jama zasobowa - rodzaj prymitywnej spiżarni - służąca do przechowywania żywności, ziarna itp. Analogiczna jama znajduje się także na zewnątrz budynku, w tym wypadku pełniąca funkcje przydomowej piwniczki.
 
Prześwit w konstrukcji dachu chaty.

Wypełnienie konstrukcji dachu w środku chaty.

Widoczne szczegóły wypełnienia między belkami, jak glina w ścianach i trzcina na dachu.

Rekonstrukcja pionowego warsztatu tkackiego, krosna w Chacie Bursztyniarza.

Ścianka wykonana z plecionki, dzieląca chatę na dwie izby. Ponadto w chacie znajduje się palenisko oraz piec kopułkowy, wykonany z gałęzi oblepionych gliną i wkopany w ziemię.

Chata Bursztyniarza od frontu.

Chata Kowala z paleniskiem na zewnątrz.

Chata została wykonana z drewna dębowego oraz drzew iglastych. Drewniane podłoże wykonane jest z dartych desek. W chacie znajduje się typowe wyposażenie domowe. W rogu pomieszczenia jest prostokątne palenisko, łóżko nakryte skórami oraz ręcznie wykonanymi, wełnianymi tkaninami, stół oraz skrzynia pełniąca funkcje zarówno ławy do siedzenia jak i skrytki na przedmioty.

Na zewnątrz domostwa, na drewnianym pieńku znajdują się podstawowe narzędzia tego wytwórcy: kowadła, kleszcze, młotki, pilniki, przebijaki i inne. Warto zwrócić uwagę, iż większość narzędzi starożytnych kowali przetrwało w niezmienionej formie po dzień dzisiejszy.

Palisada i brama z wieżą strażniczą osady handlowej.

Chata Bursztyniarza i Kowala, to zbudowane na podstawie wiedzy archeologów rekonstrukcje domów z warsztatami, z okresu wpływów rzymskich.

Jak to w dawnych czasach bywało, swoje miejsce z osadzie handlowej ma również zagroda ze zwierzętami.

Szczegóły pokrycia dachu

Zwiedzającym Faktorię umilają pobyt przygotowane przez rekonstruktorów atrakcje, takie jak: strzelanie z łuku, nauka lepienia garnków, nauka obróbki bursztynu czy wytopu dziegciu oraz degustacja ryby uwędzonej w pradziejowej wędzarni.



Dział Rekonstrukcji Historycznych
Centrum Kultury i Sportu
Pruszcz Gdański

wtorek, 13 września 2016

Jubileuszowa galeria

Gdańsk
Śródmieście, ulica Rajska 

Ulica Portowa, ogrodzenie Fokarium Stacji Morskiej Instytutu Oceanografii Uniwersytetu Gdańskiego
 "Plastikowy paradoks
Celem projektu „Odkurzacze z Morza” (ang. Vac from the Sea), który zainicjowała firma Elektrolux, jest zwrócenie uwagi na plastikowy paradoks. Na lądzie brakuje przetworzonego plastiku do produkcji przemysłowej. Tymczasem hałdy plastikowych śmieci niszczą morza i oceany. Niesione falami, lądują na plażach lub gromadzą się na powierzchni, tworząc gigantyczne wyspy – wysypiska. Śmieci te z powodzeniem mogłyby zostać ponownie przetworzone i wykorzystane do produkcji opakowań czy chociażby odkurzaczy z ekologicznej linii Electrolux Green Range. Pod warunkiem jednak, że nigdy nie znalazły się w wodzie! Na razie technologia, która pozwalałaby na ponowne wykorzystanie plastiku wyłowionego z morza, jest zbyt droga.
Nie wyrzucajmy śmieci do morza!"

Budowla widoczna z bulwaru o nazwie Nadmorski

W Porcie Morskim

 Robiąc bliższe zdjęcie, nie wiedziałam jeszcze co to za obiekt

Port Marynarki Wojennej (po poszperaniu na stronach internetowych)

Przed Domem Morświna 

Wejście na teren Nadmorskiego Parku Krajobrazowego

 Krajobrazowy rezerwat przyrody, gdzie znajdują się gatunki roślin objęte ochroną,
np.: żarnowiec miotlasty (na zdjęciu)

 Skansen archeologiczny, brama grodziska z widocznym wałem o konstrukcji przekładkowej (rusztowej)

Otoczenie grodu obronnego i palisada


W czasach handlu bursztynem, korzystano z komunikacji po Zalewie Wiślanym, który miał połączenia z morzem. Spływała do niego Wisła a jego obszar był wtedy znacznie większy. 

  Park Krajobrazowy "Mierzeja Wiślana" na odcinku: Skowronki - Przebrno

 Płynący prom "Świbno" do przystani w Mikoszewie

 Statek-holownik i prom linowy w całej okazałości na przystani w Gdańsku-Świbnie

 Potok Oliwski w Jelitkowie

 Na nadmorskim deptaku bezpłatna sieć GdańskWIFI, lecz niestety, aby skorzystać z internetu trzeba się zalogować (sprawdziłam)

 W nawiązaniu do dróg wodnych na bursztynowym szlaku, podobne do ryciny zdobienie kamienicy od ulicy Tkackiej

Historia miasta Gdańska na Jarmarku św. Dominika

Ratusz Głównego Miasta - Muzeum Historyczne Miasta Gdańska 

 Pięknie odrestaurowany okaz z kolekcji gdańskich rzygaczy, ulica Chlebnicka

 Związane z gdańskim grodem dzieje Kaszubów

Stoczniowi "dźwigowie"

Śluza Kamienna na Dolnym Mieście, wieżyczki połączone grodzą i zakończone wysepką, 
a szczegóły techniczne w linku: Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej w Gdańsku

 Opływ Motławy i Bastion Żubr (po prawej)

 Zabytek zarówno hydrotechniki jak i architektury obronnej, Śluza Kamienna niszczeje ...

Między ulicą Żabi Kruk a nabrzeżem Starej Motławy, jak i w bliskim sąsiedztwie klubu wodnego stoi sobie taka oto wieża 

 Ze względu na wygląd dachu, po polsku nazwana została Basztą pod Zrębem

Fotografowana z takiej perspektywy, wydaje się być prawie w stanie nienaruszonym

Filigranowe elementy architektoniczne na ulicy Rzeźnickiej

 Blanki i kunsztownie wykonane baszty

 Gdańsk-Stogi, widok na terminal kontenerowy i Port Północny